ΤΟ  ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΟΥ ΝΕΟΧΩΡΙ (Yeniköy) & ΧΗΛΗ (Şile) Μ. ΑΣΙΑΣ)

(Γράφει η Χαρούλα Ζωγραφοπούλου)

Σαν παραμύθι μοιάζουν μερικές σελίδες από τη ζωή των προγόνων μου. 
Της γιαγιάς μου Βασιλικής Μπόσκογλου (από τον πατέρα μου) και μετέπειτα Γρηγοράκη. Της άλλης γιαγιάς μου Αικατερίνης Τάκογλου (από τη μητέρα μου), τον παππού μου Σταύρο Βαλσαμίδη, που γεννήθηκαν στο Νεοχώρι (Yeniköy) Χηλής Κωνσταντινούπολης.

Οι πρόγονοί τους έφυγαν τον 18^ο αιώνα (για ευνόητους λόγους) από το Τας-Κιουπρού της Νικομήδειας (Τας-Κιουπρού, σημαίνει Πέτρινη γέφυρα), και εγκαταστάθηκαν στο Νεοχώρι. Ίδρυσαν το πάνω και το κάτω Νεοχώρι, χωριά, με 5.500 κατοίκους. Τούρκοι στο χωριό δεν υπήρχαν, ούτε ένας. Τα γύρω χωριά όμως ήταν Τουρκοχώρια.

Αυτές τις σημειώσεις αφιερώνω στη μνήμη τους.

Τον Ιούνιο του 2011, πραγματοποίησα ένα όνειρο ζωής, να επιστρέψω στις ρίζες, να περπατήσω, να αναπνεύσω, να γευτώ, να κλάψω, να τραγουδήσω, να χορέψω, στα χώματα όπου έζησαν οι πρόγονοι μου. Να δω και να πάρω μαζί μου, από την ιδιαίτερη πατρίδα το Νεοχώρι, όλα όσα άκουσα από αφηγήσεις και ιδιαίτερα από τη γιαγιά μου Κατίνα Τάκογλου-Βαλσαμίδου.

Ησύχασε η ψυχή μου, καθώς και όλων των συνταξιδιωτών, ανάβοντας λίγα κεριά (πού πήρα από την Ελλάδα), στο ρημαγμένο από γκρέϊντερ (1993), νεκροταφείο του Νεοχωρίου, τώρα είναι δάσος. Βρήκαμε στο δασωμένο πια μέρος, έναν πέτρινο σταυρό και εκεί με πολύ συγκίνηση ανάψαμε όλα τα κεριά που είχαμε. Οφείλω να τονίσω, ότι μας βοήθησαν πολύ, οι κάτοικοι του χωριού, αλλιώς δύσκολα να το βρούμε γιατί είναι υπερυψωμένο από το δρόμο.

Οι κάτοικοι μας καλοδέχθηκαν! Hoş geldiniz! (καλώς ορίσατε!) μας φώναζαν, βγαίνοντας στις αυλές και τα παράθυρα των σπιτιών. Οι λαοί πάντα τα πήγαιναν καλά μεταξύ τους! Ας όψονται οι αίτιοι!

Πήρα λίγο χώμα από τον κήπο ενός σπιτιού. Η όμορφη Τουρκοπούλα μαζί με τη μητέρα της ξερίζωσαν λίγα φυτά και μου τα έδωσαν. Τις φίλησα, με φίλησαν δακρυσμένες! Τις ευχαρίστησα,  güle güle (στο καλό) μου φώναζαν, καθώς έφευγα. Τα φυτά τα έχω τώρα στον κήπο μου, στη Νάουσα. Τα βλέπω που ανθίζουν όλο το καλοκαίρι, με τα όμορφα λιλά άνθη τους και μου θυμίζουν το όμορφο, καταπράσινο Νεοχώρι!

Στο μικρό λόφο του χωριού σώζονται τα ερείπια από το εξωκκλήσι του προφήτη Ηλία και το αγίασμα. Εδώ βάφτιζαν τα μωρά, μας επιβεβαίωσαν και οι κάτοικοι του χωριού (vaftız çocukları). Εδώ επίσης κάθε 20 Ιουλίου γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Τιμούσαν τον προφήτη Ηλία, ερχόντουσαν από όλα τα γύρω μέρη: Χηλή Αρναούτκιοϊ….. Δίπλα στο ξωκλήσι υπάρχει βρύση τρεχούμενη και το όλο τοπίο σου θυμίζει τον Άγιο Νικόλαο της Νάουσας.

Επισκεφθήκαμε επίσης, το σωζόμενο σχολείο, με την φωτογραφία του Κεμάλ να δεσπόζει στο μπροστινό μέρος του κτηρίου. Το τζαμί του χωριού, (που στη θέση του ήταν κτισμένη η εκκλησία του χωριού και πάλι με το όνομα του προφήτη Ηλία). Στο Νεοχώρι υπάρχουν 3-4 παλιά σπίτια (αρχοντόσπιτα τότε). Στο άνω χωριό δεν υπάρχει κανένα παλιό σπίτι, μόνο βίλες και ενοικιαζόμενα δωμάτια για παραθέριση. Η θάλασσα της Χηλής είναι 6 χλμ. από το χωριό. Το πάνω με το κάτω χωριό έχει καμιά 500 μέτρα απόσταση. Στο πάνω χωριό σώζονται οι πέτρες από τους περιμετρικούς τοίχους του ιερού ναού του Αγ. Βασιλείου, όπου ήταν ιερέας ο παππούς του άντρα μου. Ήταν ο σεβασμιότατος πατήρ Αθανάσιος Σαββατόπουλος, ο βροντόφωνος, που όπως έλεγαν οι παλιοί κάτοικοι του χωριού, «όταν χίρηνε την ψαλμουδιά σειόταν η εκκλησιά, κελαήδηνε»…Η φωτογραφία του βρίσκεται στο γραφείο του Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Νάουσα, όπου και λειτουργούσε όταν ήρθε στη Νάουσα πρόσφυγας. Απόφοιτος της θεολογικής σχολής της Χάλκης. Δίδαξε και ως διδάσκαλος σε πολλά χωριά της Μ. Ασίας. Η κόρη του Μαρίκα παντρεύτηκε τον συμπατριώτη της Νεοχωρίτη Στυλιανό Γιαλδιζόγλου-Ζωγραφόπουλο. Ήταν φίλες και συγγενείς με την γιαγιά μου Κατίνα. Έπαιζαν και τραγουδούσαν μαζί, πέρασαν ωραία χρόνια στην πατρίδα, όπως έλεγαν. Ακόμη και σήμερα αντηχούν κάποια λόγια από ορισμένα τραγούδια που έλεγαν:

Θάλασσα – Μαύρη θάλασσα και πικροκυματούσα

Όλοι σε λένε θάλασσα μα εγώ σε λέω ανθούσα…

Άλλο τραγούδι:

Στης ματζουράνας τον ανθό έγειρα ν’αποκοιμηθώ

Την αγάπη μου να θυμηθώ…

Υπάρχει, στη Χηλή η παραλία (Κούμ-μπαμπά) με την αμμουδιά που έχει ιαματικές ιδιότητες.

Συνεχίσαμε το ταξίδι μας στη διπλανή πόλη Ağva. Πανέμορφη και αυτή, με πολλά νερά και πολύ πράσινο. Πόλη παραλιακή, όπου πήγαιναν πολλοί Νεοχωρίτες. Επιστρέφοντας από την Ağva στη Χηλή, συνεχίσαμε να θαυμάζουμε το τοπίο. Απέραντες εκτάσεις με βελανιδιές, φουντουκιές και άλλα δένδρα.

Φτάνοντας στη Χηλή επισκεφτήκαμε το Φάρο, που δεσπόζει επάνω σε ένα βράχο. Το βράδυ φωτίζει όλη τη Χηλή και τα καράβια της Μαύρης θάλασσας. Ο φάρος κατασκευάστηκε το 1860 και είναι απ’ τους μεγαλύτερους της Τουρκίας.

Κατηφορίζοντας πήγαμε στην εκκλησία της Παναγίας κοντά στον ταρσανά, όπου άλλοτε την ημέρα του Σταυρού 14 Σεπτεμβρίου, γινόταν λειτουργία και ξεκινούσαν οι «αλαμάνες», είδος βάρκας, για το ψάρεμα της παλαμίδας «πελαμίδα» την έλεγαν οι γιαγιάδες μου. Την ημέρα μάλιστα της πεντηκοστής γινόταν μεγάλη γιορτή, ερχόντουσαν από Κωνσταντινούπολη ειδικά γι’ αυτήν τη γιορτή. Στην εκκλησία της Παναγίας υπήρχε το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου προστάτη της Χηλής, παππούλη όπως τον έλεγαν οι χηλήτες και οι χηλήτισσες.

Βρήκαμε το παλιό χαμάμ, όπου πήγαιναν άλλη μέρα οι Ρωμιές και άλλη μέρα οι Τουρκοπούλες. Στη Χηλή υπήρχαν Ρωμιοί και Τούρκοι. Τα σπίτια των Ρωμιών ήταν από την εκκλησία της Παναγίας στο ντερέ (ποτάμι) προς το Φάρο. Τι να πρωτοθυμηθώ, αντικρίζοντας αυτά τα μέρη! Τις χαρές, τα γλέντια…τις εξορίες, τον ξεριζωμό!

Ξεκουραστήκαμε λίγο στο ξενοδοχείο  Değirmen (Μύλος) και αργότερα ψάξαμε για τις ταφόπλακες, που υπάρχουν εκεί, οι οποίες μεταφέρθηκαν από το Νεοχώρι. Τις αναζήτησε και τις βρήκε ο σύζυγος μου Πέτρος Ζωγραφόπουλος. Αυτές βρίσκονται και τώρα στο ίδιο μέρος. Είναι στην καφετέρια που λέγεται «Melek abla» (Αδελφή Αγγελική), απέναντι από το ξενοδοχείο Değirmen. Βρίσκονται δίπλα στη σκάλα της καφετέριας του κεντρικού δρόμου όπου γράφει «antic park” και κάτω από ένα τσιμεντένιο τοίχο. Είναι καμιά δεκαριά, αναφέρονται τα ονόματα και ανάγλυφοι σταυροί. Πήραμε βίντεο, τις καθαρίσαμε και κάναμε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη τους. Τα κοιμητήρια είναι τα μόνα που μπορούν να εξασφαλίσουν μια «θωράκιση» απέναντι σε ενδεχόμενες αμφισβητήσεις!

Φορτωμένοι συγκίνηση και αναμνήσεις πήραμε το δρόμο της επιστροφής.

Αυτό το ταξίδι ήταν ένα τάμα, ένα προσκύνημα, που το χρωστούσα εγώ και ο σύζυγός μου, στις ψυχές των προγόνων μας, που άλλοι τάφηκαν εκεί και άλλοι χάθηκαν. Ας μην ξεχνάμε και τα τάγματα εργασίας-θανάτου.

Εκπληρώσαμε ένα όνειρο μας, νοιώθοντας ότι κάναμε το καθήκον μας, προς τη μνήμη των προγόνων μας! Το ταξίδι αυτό (προσκύνημα) θα μείνει βαθειά χαραγμένο στο μυαλό μου και την καρδιά μου!

Εύχομαι να τα καταφέρω να ξαναπάω!!!

Χαρούλα Ζωγραφοπούλου