ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Από το βιβλίο της Ναταλίας Αδαμαντίδου

ΧΗΛΗ

«Αξέχαστη Πατρίδα»

Α

Αβανιά = Κατηγορία

Αβράμηλα = Τζάνερα

Αγερανός = Γερανός

Αγενάνα= Βράχος πελώριος στη θάλασσα

Αγύλι = Το μαντρί

Αγούμαστος = Είδος σταφυλιού

Αδρέφινος = Το δελφίνι

Άθι (το) = Το άνθος

Άι-Ντοναγιώ = Τα Άγια των Αγίων

Άι-Ρώντης = Άγιος Ηρώδης (ίσως)

Ακλουθηστό = Κυνηγώ

Αλάϊ = Κοπάδι   διού των αγοριών

Αλατζόχορος = Χορός μικτός (αγόρια-κορίτσια

Αλαχαλέμ = ως φαίνεται

Αλοκοντίζομαι = Εμποδίζομαι=τραβιέμαι

Άμνια = Θεία

Αμπατζιά = Αγκαζέ

Ανάκαρα = Ψυχική δύναμη

Ανεμόχαντρο = Χάθηκε από τη μέση

Ανακαφές = Το τελευταίο φαγητό

Απλάκωτη = Ασυλλόγιστη

Απλαλώ = Τρέχω

Απλάδα = Κουβέρτα υφαντή

Αρούκικο = Αδύνατο

Ατεξίς = Μαθητευόμενος

Απελαίνομαι = Χασομερώ

Αχελώνα = Χελώνα

Β

Βαντακιά = Κουμπουλιά

Βέβαιγα = Βέβαια

Βληνιά = Πετονιά

Βολά = Φορά

Βωγγύλι = Ολοστρόγγυλο

Βοίτινο = Μακρύ πεπόνι

Βούλη (η) = Το βαρέλι (βυτίο)

Γ

Γαργαλόνι = Το τριζόνι

Γαδύ = πρόσωπο μικρό

Γενναίγος = Γενναίος

Γεράσης = Γεράσιμος

Γιάμα = Διάδωμα – σκόρπισμα

Γιαλελί = Κοντό γιλέκο

Γιούκι = Κλειστό ντουλάπι που στίβαζαν τα στρωματοπαπλώματα μαξιλαράκια κ.α.

Γεμίσια = Τα ξηρά φρούτα

Γλυκάδι = Το ξύδι

Γκιουβεντίζομαι = Βασίζομαι

Δ

Δόξα = Το ουράνιο τόξο

Δροσερό = Το αγγούρι

Ε

Έτονα = Δέτονα

Ελμπετά μου = Βέβαια

Ζ

Ζούζουλη = Πολύ μικρή

Ζουριάζω = Κατσιάζω - Ζαρώνω

Ζουφώνω =Μαζεύομαι

Θ

Θεγός = Θεός

Θεολόος = Θεολόγος

Θρύμματα = Ψύχουλα

Ι

Ίσάνυ = Στόχος

Ιστά προύφ = Επιφώνημα κατά την κοπηλασίαν

Κ

Καγιάς = Ένας βράχος – τοποθεσία

Καγιάδα = Μεγάλη πέτρα

Καμυστό = Το κρυφτό

Καλοζακάνος = Τυχερός

Κακοζακάνος = Άτυχος

Καλαβούρια = Τραμπάλα

Καλομάνα = Η μητέρα της μητέρας

Καλόχρονες = Η γιορτή του κλείδωνα

Κάτα = Η γάτα

Καπυρό = Η φρυγανιά

Κάργες = Τα κοράκια

Καρώνω = Κρυώνω

Καντολέματα = Τα χάλια

Κανέτη = Η κανάτα

Καφάς = Η μεγάλη μπίλια

Κοντίζω = Τολμώ

Κεντί = Δειλινό

Κενώνω = Σερβίρω το φαγητό

Κιάρι (το) = Το κέρδος

Κλώτσος = Η κλωτσιά

Κλέματα = Κλάματα

Κλεβανή = Καταπακτή

Κρέγας = Κρέας

Κουτρούμι = Βαρύ σαν μολύβι

Κουϊ = Πλατεία Χηλής

Κουϊ = Βαθούλωμα στη γη. Πηγάδι

Κουζύ = Αρνί

Κουλαρώ = Σκαρφαλώνω

Κουμάσι = Το κοτέτσι

Κουμάσι = Το ύφασμα

Κουτσούπα = Βαρέλι των ψαριών

Κουτσουρίνα = Μικρό ψαράκι

Κουτσούπα = Το κεφάλι της παλαμίδας

Κουμπουλιά = Η στίβα

Κουντουρντισμένη = Αγριεμένη πολύ θυμωμένη

Κρεβατίνη = Ο αργαλειός

Κρεμαστό = Ο εξώστης

Κούρκωμα = Κρύωμα με ξερό βήχα

Κουραντάς=Μαχαίρι-ψαλίδι που δεν κόβει

Κονάκι = Το Διοικητήριο

Κλουτιά = Η γουλιά

Λ

Λαήνα = Λαγήνι

Λακέρτα = Λακέρδα

Λάμπανε = Απέβαλε

Λαγαρά = Τα πλευρά

Λαζούτι = Ψωμί από καλαμποκάλευρο

Λεκούμια = Λουκούμια

Λειτουργιά = Το πρόσφορο

Λιακός = Ο εξώστης

Λήγορα = Γρήγορα

Μ

Μαϊτάπι = Η κοροϊδία

Μάγκανος = Το τελάρο

Μολιές = Οι μπίλιες

Μερμινιές = Ορμήνιες

Μαθρακός = Βάτραχος

Μοσκός = Φυλαχτό

Μαμούκι = Το τσεμπέρι που τύλιγαν στο κεφάλι ιδίως οι γριές

Μανταπόλα = Ο χασές

Μαντράκα = Χοντρό βαρύ μπαστούνι

Μισόφουστα = μισό κομπινεζόν

Μεσιά = Το πέρασμα

Μπακλά = Η πιο τεμπέλα του χωριού

Μπατζός = Άνοιγμα στα κεραμίδια

Μπογιαντές = Χάρτινη μικρή βαρκούλα

Μπουλαμάς= Ένα γλυκό κάτι σαν θρεψίνη

Μπουρζουκένια = Μεταξωτά

Μόμιλο = Έπιπλο

Ματσόξυλο = Το ξύλο που ανοίγουμε φύλλο

Μπαργιάκι = Σημαία

Ματσούκα = Το βραστό πόδι της κότας

Ν

Νεολέγα = Νεολαία

Νέγος = Νέος

Νιψομάντηλο= Μεταξωτή πετσέτα υφαντή

Νουρά = Ουρά

Νουνίζω = Σκέπτομαι

Νούγας = Σοφός

Ντούζικο = Το ρακί

Ντούζντισε = Έστησε

Ντουντούκια = Όργανο πνευστό

Νώμος = Ώμος

Νταλώνομαι = Ζαλίζομαι

Ντουπάνι = Τύμπανο

Ξ

Ξεροχανιέμαι = Χασμουριέμαι

Ξέστρεμμα = Η ανάποδη του υφάσματος

Ξεφτέρια = Τα εξαπτέτυγα

Ξέβα = Έβγα

Ο

Όρβίθια = Ροβύθια

Ογρό = Υγρό

Όντάς = Δωμάτιο

Π

Παναϊα = Παναγιά

Παιχνίδια = Τα βιολιά

Παρλάματα = Τα χάλια

Παλαλό = Αδέξιο

Πεντικός = Ποντικός

Πελαμίδα = Παλαμίδα

Πίτι – Πίτι = σιγά –σιγά

Πισμανεύω = Μετανοώ

Πινάκι = Το πιάτο

Πλάτικα = Προκαταβολή

Προύκα = Προίκα

Σ

Σαλοχώρης = Ακατάστατος

Σαβουρντίζω = Σκορπώ

Σαϊντίζω = Σέβομαι

Σέλι = Θολό τρεχούμενο νερό

Σέμπα = Έμπα

Σασιρντίζω = τα χάνω

Σεργκί = Στρώμα

Σκουταρίτσα = Σαύρα

Σκουφούνια = Τσουράπια= κάλτσες

Σκορδοκούπανος = πολύ χοντρός

Σύριασε = Συγκάηκε

Συντυχαίνω = Μιλώ

Στέκα = Στάσου

Σπουδαίγη = Σπουδαία

Συτρί και το φυτρί = Εξετάζεις το παν

Τ

Ταϊφάς = Το προσωπικό

Ταφράς = Το θράσος

Τσίγκι = Το δόντι

Τάρλα-τούρλα = Πολλά μουσικά όργανα

Τερλίκια = Κάλτσες

Τένεμπρέ = Τι είναι βρε

Τσατσά = Κυρά, θεία

Τσάσκα = Φλυτζάνι του τσαγιού

Τσάκατο = Σειρά φλουριά επάνω από το μέτωπο

Τσαϊρι = Ένα ανοιχτό μέρος

Τσιριχτά = Λουκουμάδες

Τσιτσιπλάκης = Γυμνός

Τραβούδι = Τραγούδι

Τορνά = Πρωτύτερα

Τούνους =Τίνος

Φ

Φοβατιές = Τσουκνίδες

Φελί = Η φέτα

Φίκα – Φίκα = Γεμάτο ως επάνω

Φόκαλο = Καρούμπαλο

Φοκάς = Μελανοδοχείο

Φούσα = Σπηλιά στη θάλασσα

Χ

Χαρχαλί = Είδος περιδεραίου χρυσού

Χαϊντούτης = Αχαϊρευτος

Χλοποτώ = Τρώγω, πίνω και διασκεδάζω

Χουλιάρα = Γλωσσού κατηγορίστρα